Khi lệnh ngừng bắn mong manh giữa Iran và Israel có hiệu lực, Thổ Nhĩ Kỳ vẫn tiếp tục các nỗ lực ngoại giao để ngăn chặn bất kỳ sự quay trở lại cuộc xung đột nào, vốn chứa đựng nhiều rủi ro cho các chính sách đối nội và khu vực của Ankara.
Vài giờ sau khi Tổng thống Mỹ Donald Trump tuyên bố ngừng bắn, Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan đã gặp ông để hội đàm bên lề hội nghị thượng đỉnh NATO cho cuộc trò chuyện thứ ba của họ trong 10 ngày.
Các nỗ lực ngoại giao tích cực của Erdogan nhằm kiềm chế xung đột cũng bao gồm các cuộc điện đàm với Vladimir Putin của Nga, Masoud Pezeshkian của Iran và các nhà lãnh đạo hàng đầu Trung Đông.
Gonul Tol thuộc Viện Trung Đông có trụ sở tại Washington nói với AFP: “Thổ Nhĩ Kỳ đã cố gắng rất nhiều để giảm leo thang tình hình, nhưng họ không được coi là một nhà hòa giải đáng tin cậy, cả bởi Iran lẫn Israel”.
Mối quan hệ của Thổ Nhĩ Kỳ với Israel đã bị phá vỡ bởi cuộc chiến ở Gaza và người Iran coi Ankara là đồng lõa “vì họ lưu trữ radar chiến lược này”, bà nói về hệ thống cảnh báo sớm của NATO tại căn cứ Kurecik ở miền đông Thổ Nhĩ Kỳ có thể phát hiện các vụ phóng tên lửa của Iran.
Thổ Nhĩ Kỳ đã bác bỏ một cách dứt khoát rằng dữ liệu radar đã được sử dụng để giúp Israel nhưng sự hiện diện của nó đã khiến Iran lo lắng – với một số quan chức quân sự Iran cảnh báo rằng nó có thể là “mục tiêu đầu tiên” trong trường hợp một cuộc chiến tranh rộng lớn hơn, bà nói.
Ngay cả như vậy, Erdogan được cho là đã tìm cách thiết lập các cuộc đàm phán Mỹ-Iran ở Istanbul vào tuần trước, điều mà chỉ thất bại vì Ayatollah Ali Khamenei của Iran – đang ẩn náu do các mối đe dọa ám sát – không thể liên lạc được để chấp thuận, trang tin Axios cho biết.
Bất ổn bởi tầm với dài của Israel, Erdogan đã tăng cường khả năng răn đe của Thổ Nhĩ Kỳ, ra lệnh cho ngành công nghiệp quốc phòng tăng cường sản xuất tên lửa tầm trung và tầm xa, cảnh báo Ankara “đang chuẩn bị cho mọi loại kịch bản”.
Gallia Lindenstrauss, nghiên cứu viên cao cấp tại Viện Nghiên cứu An ninh Quốc gia (INSS) cho biết: “Những lo ngại về một cuộc đối đầu có thể xảy ra giữa Thổ Nhĩ Kỳ và Israel trong ngắn hạn có vẻ phóng đại… (nhưng) cả hai nên khôn ngoan giảm căng thẳng”.
Đối với Thổ Nhĩ Kỳ, nỗi sợ hãi lớn là chứng kiến Iran láng giềng rơi vào hỗn loạn như đã xảy ra ở Iraq và Syria, Soner Cagaptay thuộc Viện Chính sách Cận Đông Washington cho biết.
Ông nói với AFP: “Ankara hoàn toàn không muốn thấy Iran rơi vào hỗn loạn, phân quyền hoặc nội chiến, điều có thể tạo ra các mối đe dọa xuyên biên giới hoặc dòng người tị nạn mới”.
Ở Iraq và Syria, tình trạng bất ổn đã tạo ra một khoảng trống quyền lực đã bị Nhà nước Hồi giáo (IS) và các chiến binh PKK người Kurd sử dụng “để phát động các cuộc tấn công vào Thổ Nhĩ Kỳ”, thúc đẩy các nỗ lực của Ankara để hỗ trợ tái tập trung quyền lực của cả hai quốc gia, ông nói.
Nhưng “rủi ro lớn nhất” sẽ là một dòng người tị nạn khác: “Nếu Iran sụp đổ, chỉ có một quốc gia mà người Iran sẽ chạy trốn với số lượng lớn: Thổ Nhĩ Kỳ”, ông nói.
Hôm thứ Sáu, Erdogan đã cảnh báo Friedrich Merz của Đức rằng cuộc xung đột “có thể gây hại cho khu vực và châu Âu về mặt di cư” mặc dù không có dấu hiệu nào về bất kỳ dòng người nào ở biên giới Thổ Nhĩ Kỳ vào tuần trước.
Tình trạng hỗn loạn ở Iran cũng có thể gây hại cho các nỗ lực của Ankara nhằm chấm dứt cuộc xung đột kéo dài hàng thập kỷ với PKK, mà tháng trước cho biết họ sẽ giải giáp, Tol nói.
Mặc dù hầu hết các nhóm liên kết với PKK đều chấp nhận lời kêu gọi giải giáp, nhưng chi nhánh Iran của nó, Đảng Cuộc sống Tự do Kurdistan (PJAK), thì không, với việc Ankara lo ngại rằng bất kỳ tình trạng bất ổn nào cũng có thể khuyến khích những người ly khai người Kurd ngoan cố.
Bà nói với AFP: “Mối lo ngại là sự hỗn loạn này có thể củng cố PJAK. Có những phe phái PKK không hài lòng với lời kêu gọi của (người sáng lập Abdullah) Ocalan, những người có thể nghĩ: tại sao phải giải giáp ngay bây giờ khi có quá nhiều hỗn loạn mà chúng ta có thể tận dụng”.
Một mối quan tâm trước mắt hơn đối với Thổ Nhĩ Kỳ là những tác động kinh tế của cuộc xung đột, bà nói, với nền kinh tế đang khủng hoảng của nước này vốn đã “vật lộn” với giá năng lượng tăng cao trong khi cố gắng hết sức để giảm lạm phát.
Bà nói: “Nhưng nếu Iran đóng cửa (Eo biển) Hormuz, điều đó có nghĩa là giá năng lượng sẽ tăng mạnh hơn và đó là điều mà Thổ Nhĩ Kỳ vô cùng lo lắng”.
Giá dầu đã tăng đột biến trong cuộc xung đột kéo dài 11 ngày khi những lo ngại gia tăng rằng Iran có thể làm gián đoạn nguồn cung đi qua Hormuz, đạt đỉnh vào thứ Hai sau khi máy bay chiến đấu của Mỹ tấn công Iran.
Với việc lệnh ngừng bắn có hiệu lực, Thổ Nhĩ Kỳ đã dễ thở hơn vào thứ Tư – mặc dù cuộc khủng hoảng Iran-Israel vẫn là ưu tiên hàng đầu trong chương trình nghị sự tại hội nghị thượng đỉnh NATO.
Nguồn: Turkey breathes easier as Iran-Israel truce eases… | Daily Mail Online
